Een gesprek over (niet)vaccineren - deel 2

 Ik had een boeiende conversatie met een vriendin die niet gevaccineerd is. Dit is het tweede deel van onze conversatie (lees hier het eerste deel). Het is opnieuw een lange tekst, maar de conversatie blijft boeiend naar mijn eigen oordeel. Mijn voornaamste doel met het publiceren van onze conversatie is om te tonen dat het nog steeds mogelijk is, gesprekken voeren, jezelf in verbinding brengen met anderen. Ook al is het in deze tijden echt moeilijk. 

***

Dag E.


heel erg bedankt voor je warme antwoord terug. Zoals je zelf ook schrijft, het is fijn om hier in alle rust, respect en liefdevolheid over te spreken. Ik ben de laatste tijd veel aan het lezen over het zenboeddhisme (de niet-zweverige variant). Een interessant stukje gaat erover dat (actief) mededogen belangrijk is (com-passie, mooi toch), maar dat kan ook heel uitputtend zijn, en je kan er snel cynisch of depressief van worden. Daarom is er ook wijsheid nodig, intellectueel inzicht. Enkel zo kan je een soort kalme grondhouding ontwikkelen, van waaruit je mededogen kan voelen. Ik wil daar verder mee aan de slag, en ik beschouw dit dan als een soort oefening.

Ik heb je antwoord zeker niet als 'hard' gelezen. Wel duidelijk, maar dat is een van de redenen waarom ik je graag heb.Je hebt mijn leed gezien en erkend. Misschien was dat dan toch de reden waarom ik je uitgebreid schreef, om daarin gehoord te worden. Dankjewel.

Je mening vind ik interessant. Ik heb nog met twee niet-gevaccineerde vriendinnen gecommuniceerd. De ene gaat echt loos op complottheorieën, deelt informatie van de allerslechtste wetenschappers, en praat de hele tijd in vage woorden. Daar kan ik weinig mee. De andere is bang van het vaccin. Ze heeft al langer haar bedenkingen bij de klassieke geneeskunde (en dat is soms ook wel terecht denk ik), en ze heeft haar twijfels bij deze nieuwe vaccin-vorm (niet zo nieuw, maar goed, ik kan haar daar niet van overtuigen). Verder wijst ze ook op de zwakke punten van deze vaccintatiecampagne: weinig doordacht privacybeleid, mogelijke tunnelvisie om toch maar bij de keuze te blijven, maatregelen die het neoliberalisme steunen in plaats van aandacht te hebben voor de mentale 'kost' van dit alles,... Dat zijn allemaal redelijke argumenten waardoor ik haar keuze een beetje beter begrijp, maar nog steeds betreur. Trouwens, ik vind het woord 'campagne' wel terecht: dit ís een campagne. En misschien kunnen we zelfs zeggen: een politieke campagne.

Je hebt het over het gekende discours van algemeen belang en vrijheid. Daar ontbreekt voor mij een groot woord: verantwoordelijkheid.
Stefan Hertmans schrijft het in zijn essay, dat je misschien hebt gelezen, zo: 

"Onlangs zag ik op het journaal op de Franse televisie het verslag van een manifestatie in Parijs, waarin om liberté werd geschreeuwd door mensen die zich niet willen laten vaccineren. Ook die menigten zijn, net als de gele hesjes, zeer geschakeerd. De radicale vrijheid waar ze om roepen, is niet die waar de boomers van mei ’68 om schreeuwden. Hun idee van vrijheid is gebaseerd op hun zelfbeeld, niet op respect voor de ander. Nochtans zijn ook daar, in die manifestaties van de antivaxers, links-ecologische groepen te zien, zij aan zij met mensen die haast fascistoïde ideeën hebben over hun land. Hun afkeer van een door de wetenschap en de politiek gedicteerde maatregel (de ‘elite’) is allesbepalend. Op een bepaald ogenblik liep een vrouw voor de camera met een groot kartonnen bord, waarop ze had geschreven: ‘Mieux vaut mourir en liberté que de vivre en esclavage’ – liever sterven in vrijheid dan leven in slavernij. Waarmee ze het discours van de Franse revolutie misbruikte om te schreeuwen dat ze geen zin had in een prik. Dat ontaarden van het vrijheidsdiscours in een egocentrische kreet heeft iets ontstellends. Het is bijna tragisch dat het vrijheidsideaal heeft geleid tot dit volstrekte weigeren van verantwoordelijkheid. Zonder dat deze mensen het beseffen, zetten ze de weldaden van de samenleving onder druk, verbranden ze de grond onder hun voeten als burgers, beschouwen ze samenleven niet langer als zorg dragen voor de ander, maar als een jungle waarin iedereen zijn zin mag doen."
- Stefan Hertmans, De Standaard 6/11/2021


Misschien is dit te scherp verwoord, kwetsend zelfs en weinig respectvol, maar het is exact waar ik op vastloop. Ik zie een soort as voor me met aan het ene eind het collectief belang en aan het andere eind het puur egocentrisch belang. We geloven allebei niet dat we ons helemaal moeten wegcijferen, onszelf als individu moeten wegcijferen voor het algemeen belang. En we hebben allebei complete weerzin van dat andere eind waar het alleen maar gaat om ik-ik-ik. Waar zitten we dan op die as? Als we daarover praten wordt het gewoon te abstract voor me. Je schrijft: Maar de sprong maken van ‘dit is ellendig’ naar ‘het is de schuld van de niet-gevaccineerden’ is… ik heb er geen woorden voor. Ik kan die sprong niet begrijpen.
Dan is mijn vraag: wat zit er dan tussen?

Ik heb de beelden van de betoging niet bekeken, dus daar kan ik me niet over uitspreken. Ik zou me vooral als betoger niet willen associëren met mensen die daar rondliepen met een Jodenster, dat vind ik zo'n walgelijke vergelijking die me echt de maag doet omkeren. En ik zou me al helemaal niet willen associëren met Dries Vanlangenhove en zijn vriendjes. Jeroen Olyslaeghers is op facebook een hele uitleg begonnen, bijna als een soort soap, hoe die betoging gekaapt is door extreem rechts. Dat is uiterst zorgwekkend, dat maakt me echt bang. En ook; je hebt fundamenteel gelijk: onze maatschappij moet ons als burgers beschermen en niet aanvallen.

De parallel met stemrecht/stemplicht vind ik wel interessant. Ik ben bij elke verkiezingsronde verbaasd over hoeveel mensen er niet gaan stemmen en dus niet vertegenwoordigd zijn. En nog verbaasder over het feit dat daar amper aandacht voor is, dat er nooit wordt gesproken over die groep. Maar waarom kan ik me dan bijvoorbeeld niet aanzetten tot me verdiepen in de burgerdemocratie zoals David Van Reybrouck die wil organiseren? Waarom maak ik daar geen tijd voor, waarom engageer ik me daar niet voor? Conformeer ik me naar ons 'regime' zoals jij het noemt, uit gemakzucht, uit luiheid, wat niet weet wat niet deert? Ik weet het niet.

Het is niet dat ik een zondebok zoek, maar wel een oplossing, een manier om hieruit te geraken. Er ligt weer een grootvader op intensieve zorgen (een nonkel van M.) en ik krijg dat niet gerijmd met 'we moeten ermee leren leven'. Ik moet nu denken aan die actie rond baby Pia. Er werd toen twee miljoen (!) ingezameld met zielige foto's van een baby die een onbetaalbaar medicijn nodig had. Ik werd woest van dit soort liefdadigheid, omdat het op geen enkele manier een structurele oplossing is en de situatie voor minder kansrijke kinderen alleen nóg erger maakt. Het is een verschrikkelijk spel van Big Pharma. Ik stuurde in tegenstelling tot ongeveer alle andere mensen, géén SMS. Dat was ook een politieke keuze, ik weigerde mee te gaan in zo'n systeem. Maar toen bleek baby Pia een paar straten verder te wonen en stonden de buurkindjes met zelfgebakken koekjes voor de deur. Het menselijke leed stond op de stoep. Wat dan? Ik ben daar niet uit geraakt. 

We hadden hier thuis de ene quarantaine nog niet uitgezeten, of daar was al de volgende. En dan stel ik me ook vragen over het nut, over het beleid, over de alweer nieuwe maatregelen. Ik wil dat mijn kinderen kunnen leven!

Ik heb dankzij mijn broer die huisarts is en zijn doctoraat net heeft afgewerkt, ook vertrouwen in het kritische systeem achter de wetenschap. Alle wetenschappelijke onderzoeken worden gereviewd, en fouten móeten worden rechtgezet. Daar kom je echt niet onderuit. Een van de artikels waar anti-vaxers mee zwaaien (en dan bedoel ik dus echt dat kleine clubje van complotdenkers die helemaal doordraaien) staat zo vol fouten en is intussen al lang teruggetrokken.. En dan kan de wetenschap dat proberen te corrigeren zodra er iets wordt beweerd, kost het gigantisch veel moeite om recht te zetten. Zo is het ook gegaan bij 'een onderzoek' rond het verband tussen autisme en de klassieke vaccinaties tegen kinderziekten. Intussen zijn er al tig onderzoeken die dat ene kleine onderzoek compleet onderuit halen, maar het kwaad is geschied... Het probleem van dat wetenschappelijk systeem is dat het ontzettend traag is. Zo'n klinische studie duurt lang. En het virus is razend snel. Dus we kunnen niet het rustige pad bewandelen om alle verschillende wetenschappelijke inzichten naast elkaar te leggen, reviews te doen, her-testen,...
Dus ik blijf ervan overtuigd dat vaccinatie momenteel een van de beste wapens is die we hebben, en dat het nog veel beter zou werken als iedereen meedoet.

Ik ga je moeten teleurstellen, want inderdaad, ik denk dat dat samen doen dan misschien wel ten koste moet gaan van de afwijkende stemmen. Bij heel wat andere persoonlijke keuzes (ik geloof in geen enkele god, ik eet al jaren vegetarisch, ...) schaad ik geen anderen door iets wel/niet te doen. Ik vind ook niet dat anderen zich moeten aanpassen naar mijn keuzes. Ik kan het jammer vinden dat er nog steeds restaurants zijn waar de enige vegetarische opties kaaskroketten uit de diepvries zijn, maar ik ga hier niemand voor aanklagen, de restaurantuitbater en ik maken een andere keuze, en daar dragen we dan beide de gevolgen van. Goed. Het zij zo.
De vork zit in mijn opinie met corona anders aan de steel, omdat de keuze van de ene wel het leven van de andere beïnvloedt. Vandaag zag ik nog een grafiek over de corona-mortaliteit versus de vaccinatiegraad in de Europese Unie en dat was toch een zeer duidelijke grafiek.

Als ik je één journalistiek tip mag geven: kijk naar Karrewiet. Ongelofelijk met wat een zachtheid, feitelijkheid en eerlijkheid (naar ik kan inschatten natuurlijk) daar de voorbije twee jaar gepraat is over Corona. Voor mij en mijn dochters heeft Karrewiet al echt het verschil gemaakt.


Misschien is onze conversatie bij deze afgerond, omdat we elk ons eigen standpunt goed hebben kunnen uitleggen. We weten allebei dat het moeilijk wordt om elkaar te overtuigen. Dat dit gesprek er is, is het belangrijkste.
Als je nog leestips hebt voor het discours rond vrijheid-verantwoordelijkheid-individualiteit, laat het me zeker weten.


Veel liefs, en wat licht in deze grijze dagen,
Katelijne

***

He Katelijne,


Vind je het goed als ik toch nog wat bedenkingen met je deel? Ik denk niet dat we tot een sluitend antwoord of een ‘oplossing’ gaan komen, of dat iemand van ons ‘gelijk’ gaat krijgen. Maar jouw antwoord draait grotendeels rond dat woord dat mij tegenwoordig een rood waas voor de ogen brengt, omdat het het meest misbruikte en platgedrukte woord van het laatste anderhalf jaar is, maar ook het meest cruciale: verantwoordelijkheid.

Deze campagne - zoals je zelf bevestigt dat die al anderhalf jaar wordt gevoerd - drijft, naast het vakkundig induceren van angst, op nog een kernbegrip: verantwoordelijkheid. Over de spanning tussen vrijheid en verantwoordelijkheid zijn al eeuwenlang bibliotheken vol geschreven, ik ben geen filosoof, maar ik stel me wel al anderhalf jaar de vraag: wie is verantwoordelijk voor wie, en vooral: in welke mate? Want net zo min als vrijheid een absoluut begrip is (en ik vind Hertmans’ polariserende gelijkschakeling van vrijheid met egocentrisme echt intellectueel lui) is verantwoordelijkheid dat. Ik mis zowel met betrekking tot vrijheid als tot verantwoordelijkheid het begrip ‘proportionaliteit’. In deze gezondsheidscrisis is de verantwoordelijkheid van de burger opgeblazen tot proporties die onverdraaglijk zijn, ik bedoel letterlijk: niet draaglijk. Wij, de ‘gewone’ mensen, moeten niet alleen blijven werken, voor onze kinderen zorgen en consumeren (vooral dat), we zijn daarbovenop ook nog eens veroordeeld tot het dragen van de (rechtstreekse!) verantwoordelijkheid over het leven en sterven van onze medemens. Tijdens de eerste lockdown was het discours daarover zo extreem, dat mensen die de regels niet volgden ‘seniorenmoordenaars’ werden genoemd. Ikzelf kreeg in een discussie met een goede vriendin (nog lang voor een sprake was van vaccinaties) het volgende te horen: “Als jij straks met je stervend kind voor een ziekenhuis staat en er is geen plaats omdat het vol coronapatienten ligt, is dat je eigen schuld.” Dat. Zei. Een Vriendin. Tegen Mij - ik die nota bene al eens werkelijk met een bijna stervend kind in een ziekenhuis had gelegen. Op het moment dat vrienden elkaar dat soort dingen beginnen toe te voegen, in een degoutante poging om de ander moreel in het gareel te houden, weet je dat er iets grondig mis is met het discours rond verantwoordelijkheid.

Ik wil net zo graag als jij zo snel mogelijk weg uit deze crisis. Ik neem daarvoor de verantwoordelijkheid die ik kan nemen, die mijn draagkracht me toestaat, als individu, en die voor mij ethisch klopt. Meer kan ik niet doen, en niemand van ons, wat de overheid ons daar verder ook over tracht wijs te maken. De overheid moet zijn verantwoordelijkheid nemen op haar eigen niveau, dat van de samenleving, maar dat doet ze niet - liever laat ze via CST en andere surveillancemaatregelen de burgers politieagent spelen voor elkaar. En sowieso staat in het hele beleid de ‘sterke, veerkrachtige, verantwoordelijke burger’ voorop - in dit neoliberale sociale universum is voor de zwakke en machteloze burger geen plaats. Mijn eigen stad Gent is een mooi voorbeeld van dit praatje: met nieuwjaar vorig jaar kregen we prachtig ontworpen kaartjes in de bus van het stadsbestuur: “Blijven geven”. “Nie pleuje” Excuseer? Blijven geven? En wat als het op is, als je plat bent, als er niets meer te geven valt? Mooie anekdote over onze ‘progressieve’ burgemeester Mathias Declercq: in een mediageniek gesprek met kwetsbare jongeren kwam hij handjes schudden en vragen hoe het ging. Een van de gasten sprak, naar waarheid, dat het niét ging, dat hij het niet trok, dat het te zwaar was voor hem. Waarop Declercq, volledig verbluft uit zijn comfortzone, de legendarische woorden mompelde: “Ja, het is voor iedereen lastig he.”
Pardon? is dat het enige antwoord dat je als burgemeester kan verzinnen wanneer je in your face met de échte kwetsbaarheid wordt geconfronteerd? Maar onze Mathias, liberaal als altijd, wil vooral dat we ‘blijven geven’. Geen wonder dat het hele beleid van de ooit zo sociale stad Gent druipt van dit verantwoordelijkheids- en ondernemingsdiscours. Maar passons.

Die moralisering van de burgers onderling, op basis van het door de overheid aangestuurde discours rond verantwoordelijkheid, is zowat het meest kwalijke van heel deze crisis. In een interessant artikel in De Groene spreekt Jan Postma (in een andere context) over ‘virtue signalling’: we overtreffen, we overtroeven elkaar in het deugdzaam zijn, in het volgen van de regels, in het etaleren van onze verantwoordelijkheid. Het is een machtsmiddel geworden, die verantwoordelijkheid, van de overheid naar haar burgers en van de burgers onderling, om elkaar te koeioneren. Maar virtue signalling is fake : we zijn niet zo deugdzaam als we ons graag voordoen. Ik wil de eerste persoon nog tegenkomen die, toen de regels rond sociaal contact het strengst waren, niet stiekem toch eens een extra persoon ‘gezien’ heeft.

Maar bon, in hetzelfde artikel staat: ‘emoties zijn hoe we moraliteit doen’. Onze moraliteit, het zoeken naar een correcte manier van handelen, is emotioneel gestuurd. Dat blijkt, want elke keer wijzen we elkaar (zowel jij als ik) vol woede en wanhoop op het menselijk leed, aan beide kanten. Het probleem is dat we dezelfde emoties voelen, maar die niet leiden tot een zelfde gevolgtrekking over wat er moet gebeuren.

En ten overvloede, omdat de vraag’ waarom vaccineer je je niet’ blijft zinderen door alles heen. Omdat ik me expliciet wil verzetten tegen het disporoportionele geweld dat de staat uitoefent op een kleine groep mensen die zich om diverse redenen niet laat vaccineren - voor mij is dat geweld de reden zelf om het niet te doen, je zou dus - grijns grijns, o retoriek - kunnen zeggen dat het de staat zelf is die me dwingt om me niet te vaccineren - omdat ik me ethisch gezien niet met haar handelen kan verzoenen. Disproportioneel, omdat de realiteit vandaag bewijst dat de vaccins zelf niet afdoende werken (dus zetten we maar een derde prik met hetzelfde verouderde vaccin? begrijpe wie kan) en ik me oprecht afvraag vanwaar dan dat repressieve beleid komt tegen die paar Vlamingen. Het rancunebeleid tegenover een kleine groep niet-gevaccineerden staat al lang niet meer in verhouding tot, of zelfs niet meer in relatie tot de gezondheidscrisis. Stel nu eens, stel nu eens dat we het wel doen, dat we die ocharme zeven procent tegen de muur zetten, pistool tegen de kop, en vaccineren. Gaat dan het virus bedwongen zijn? Gaan we dan meteen ook een muur rond Vlaanderen bouwen om te zorgen dat ons veilige 100 procent gevaccineerde landje zuiver blijft? Gelooft er iemand dat met een vaccinatiegraad van 100 procent Vlamingen (hallo, geglobaliseerde wereld, hallo ongedocumenteerden en migranten) we het virus buiten de deur gaan houden? En wie gaat die deur bouwen, en bewaken?

Het gekmakende is dat op jouw terechte vraag “Wat moeten we dan wél doen” ik ook geen antwoord heb. Maar dat we de samenleving niet moeten verdelen, dood-moraliseren en vol angst spuiten, daarvan ben ik wél overtuigd. We zijn met z’n allen ook verantwoordelijk voor de klimaatcrisis, toch? Maar ik zie niemand die met de auto rijdt of vlees eet uitgestoten worden uit het publieke leven. Ik zie geen enkele zwangere vrouw de toegang ontzegd worden tot openbare voorzieningen, omdat ze onze planeet en de hele bevolking schade toebrengt met haar keuze voor een kind - een westers kind met een enorme voetafdruk. Natuurlijk niet, en gelukkig maar - het gaat om proportionaliteit. Maar in de mediagekke framing van deze gezondheidscrisis is die proportionaliteit ver heen.

Enfin, genoeg. ik sluit je nog wat lectuur in. Die je wellicht niet welgevallig zal zijn. Maar juist die moeten we lezen, denk ik. :-)


alle goeds,
e